Στις 14 Σεπτεμβρίου, είναι η μεγάλη γιορτή της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού. Τόσο σημαντική ήταν αυτή η γιορτή για τους Πόντιους, που τον μήνα Σεπτέμβριο τον αποκαλούσαν Σταυρίτα.
Τη γιορτή αυτή οι Πόντιοι την τιμούσαν με καθολική νηστεία και αργία
Ανήμερα της γιορτής πήγαιναν όλοι στην εκκλησία, από όπου έπαιρναν βασιλικό μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας. Τον οποίο τοποθετούσαν στα εικονίσματα του σπιτιού. Μάλιστα έκαιγαν λίγα από τα φύλλα του, κάθε φορά που θυμιάτιζαν το σπίτι. Επίσης, με τον βασιλικό αυτό οι νοικοκυρές έφτιαχναν προζύμι για την παρασκευή ψωμιού ή πρόσφορου (διαβάστε παρακάτω).
Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού
Μεγάλη δεσποτική γιορτή της Χριστιανοσύνης, με την οποία τιμάται κάθε χρόνο στις 14 Σεπτεμβρίου η διπλή ανεύρεση του Σταυρού, πάνω στον οποίο μαρτύρησε ο Ιησούς Χριστός.
Σύμφωνα με την παράδοση, η γηραιά μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, μετέβη στους Αγίους Τόπους για να φέρει στο φως τα διάφορα μέρη στα οποία έζησε και δίδαξε ο Ιησούς Χριστός.
Στα Ιεροσόλυμα πραγματοποίησε μεγάλες ανασκαφές για να βρεθούν οι τόποι της Σταύρωσης και της Ανάστασης στον λόφο του Γολγοθά. Η μετέπειτα Αγία Ελένη οδηγήθηκε στην εύρεση του Τιμίου Σταυρού από ένα αρωματικό φυτό που φύτρωνε στο μέρος εκείνο. Τον γνωστό μας βασιλικό. Ύστερα από επίπονες ανασκαφές βρέθηκαν τρεις σταυροί, του Κυρίου και των δύο ληστών.
Προζύμι και βασιλικός
Οι νοικοκυρές έφτιαχναν προζύμι με βασιλικό, στις 14 Σεπτεμβρίου, γιορτή της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και το χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή ψωμιού. Μετά τη λειτουργία έπαιρναν ένα κλωνάρι βασιλικό από τα χέρια του ιερέα και το έβαζαν σε ένα ποτήρι με νερό. Το σκέπαζαν και το άφηναν όλο το βράδυ.
Την άλλη μέρα έβγαζαν τον βασιλικό, ζέσταιναν λίγο το νερό και έριχναν μέσα λίγο αλεύρι και γινόταν ένας αραιός χυλός. Το σκέπαζαν με πετσέτα και από πάνω τοποθετούσαν το βασιλικό. Το άφηναν όλη μέρα.
Την επόμενη ημέρα το πρωί συμπλήρωναν λίγο χλιαρό νερό και λίγο αλεύρι ακόμη και το άφηναν και πάλι τυλιγμένο. Το βράδυ έκαναν πάλι το ίδιο, με λίγο χλιαρό νερό και λίγο αλεύρι και το άφηναν τυλιγμένο έως το πρωί. Δηλαδή επαναλάμβαναν τη διαδικασία 3 φορές.
Το προζύμι το φύλαγαν μέσα σε σακιά, μαζί με το αλεύρι και το χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή ψωμιού ή πρόσφορου. Κάθε φορά κρατούσαν λίγο ζυμάρι για την επόμενη φορά.