Χρύσανθος Θεοδωρίδης, ο μεγάλος Πόντιος τραγουδιστής, που για 50 χρόνια ζωντάνευε με τη μελωδική φωνή του, τους καημούς της ξενιτιάς και της προσφυγιάς, τους πόθους και τα «πάθη» του δοκιμαζόμενου Ελληνισμού του Πόντου.
Η φωνή του Χρύσανθου έγινε η συνείδηση του Ποντιακού στοιχείου
Μια συνείδηση που ταξίδεψε τους Πόντιους στις αλησμόνητες πατρίδες. Τους πρόσφερε το λυτρωτικό βάλσαμο της παρηγοριάς και τους έμαθε να αγαπούν τον τόπο τους, μέσα από την επιδίωξη της δικής τους ταυτότητας.
Χρύσανθος – Βιογραφία
Ο Χρύσανθος Θεοδωρίδης, γνωστός απλά και ως Χρύσανθος, γεννήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου του 1934 στην Οινόη του Νομού Κοζάνης. Από γονείς Έλληνες του Πόντου που κατάγονταν από το Πεζιρκιάν Κιατσίτ (σήμερα Εσκί Γκετσίτ) της επαρχίας του Καρς.
Τελείωσε το δημοτικό σχολείο του χωριού του και εγγράφηκε στο «Βαλταδώριο» γυμνάσιο της Κοζάνης. Η δολοφονία του πατέρα του Κωνσταντίνου από συμμορία παρακρατικών το 1947, αναγκάζει την οικογένειά του να καταφύγει στη Δραπετσώνα του Πειραιά. Εκεί ο νεαρός Χρύσανθος θα αναγκαστεί, μαζί με τα αδέλφια του, να αγωνιστεί για να βιοποριστεί. Ταυτόχρονα θα μεταγραφεί στο Α’ Πρότυπο Γυμνάσιο Πειραιώς (σημερινή Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή).
Στα μαθητικά του χρόνια και πιο συγκεκριμένα στο Γυμνάσιο, άρχισε να ασχολείται με το Ποντιακό τραγούδι
Την περίοδο από το 1951 μέχρι το 1958 είχε τραγουδήσει σε προγράμματα ραδιοφωνικών σταθμών, με τα συγκροτήματα των Ποντίων λυράρηδων Παπαβραμίδη και Σπανίδη. Το 1959, μετά την εκπλήρωση των στρατιωτικών του υποχρεώσεων, πήγε στη Θεσσαλονίκη, όπου εγκαταστάθηκε μόνιμα μέχρι το 1975.
Τότε συνεργάστηκε με τον βετεράνο λυράρη Γώγο Πετρίδη και μαζί εισήγαγαν την Ποντιακή μουσική στα νυχτερινά κέντρα διασκέδασης. Αρχίζοντας από την Καλαμαριά και την Πολίχνη Θεσσαλονίκης εμφανιζόμενοι στις μπουάτ.
Το 1967 νυμφεύθηκε την Αναστασία Παχατουρίδου, η οποία τον συντρόφευσε μέχρι το τέλος της ζωής του.
Πέθανε στις 30 Μαρτίου 2005, σε ηλικία 71 ετών, από έμφραγμα του μυοκαρδίου. Η σορός του ετέθη σε λαϊκό προσκύνημα, όπου απέτισαν φόρο τιμής χιλιάδες Πόντιοι.
Δισκογραφία
Ο Χρύσανθος ηχογράφησε τον πρώτο του δίσκο το 1954, ο οποίος ήταν 78 στροφών. Έπειτα ηχογράφησε 30 περίπου Ποντιακούς δίσκους 45 στροφών, γράφοντας και τους στίχους στα περισσότερα. Με καθαρά Ποντιακή παραδοσιακή μουσική επένδυση, όπως και στους δίσκους του, των 33ων στροφών.
Εκτός από το Ποντιακό τραγούδι, από το 1973 άρχισε συνεργασία με τον μουσικοσυνθέτη Χριστόδουλο Χάλαρη στο Ελληνικό έντεχνο τραγούδι. Συμμετέχοντας στους δίσκους:
- «Ακολουθία» με τον Νίκο Ξυλούρη και τη Δήμητρα Γαλάνη.
- «Πάθη Απόκρυφα».
- «Δροσουλίτες» μαζί με τη Δήμητρα Γαλάνη.
- «Μεγαλέξανδρο» για την ομώνυμη ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Οι Ποντιακοί δίσκοι του (πέραν των δίσκων 78 και 45 στροφών):
- 1973: «Τα τραγούδια του Πόντου».
- 1975: «Τα τραγούδια του Πόντου Νο2».
- 1978: «Επιμένω στην παράδοση».
- 1978: «Ποντιακή Παράδοση».
- 1983: «Θεέ μ’ ενέσπαλες τ’ ανθρώπς».
- 1984: «Ο ΧΡΥΣΑΝΘΟΣ τραγουδά Ματσούκα».
- 1989: «Στον Ορφέα της λύρας ΓΩΓΟ».
- 1991: «Χρυσή Παράδοση».
- 1993: «Τ’ αηδόνια του Πόντου».
- 2000: «Μια βραδιά στο Μίθριο».
- 2003: «Η ιστορία συνεχίζεται».
Ο δίσκος «Τ’ αηδόνια του Πόντου» αποτελεί την μεγάλη μουσική συνεργασία του Χρύσανθου με τον Στέλιο Καζαντζίδη.
Οι Πόντιοι γαλουχήθηκαν με Χρύσανθο
Οι νέες γενιές άκουσαν για τη μακρινή πατρίδα μέσα από τις ιστορίες της γιαγιάς. Όλα έμοιαζαν μια μακρινή ανάμνηση σβησμένη κάπου στο χθες. Ανάμεσα στο μύθο και στην προσδοκία. Σε αυτό το τοπίο ο Χρύσανθος στάθηκε με τη μουσική του, το πέρασμα της άνοιξης, η ψυχή του Πόντου, η δική του αλήθεια.
Με τη δική του συντροφιά οι Πόντιοι άνθισαν, γαλουχήθηκαν, πάλεψαν…
Το τραγούδι του Χρύσανθου έφερνε σε όλους τους Πόντιους τη γη των προγόνων κοντύτερα. Στεφάνωνε τη σκέψη αιώνων με χρώματα και ταξίδευε τους νέους ανθρώπους στην αλήθεια της ιστορίας.
Για τους καταπονημένους από τους καημούς της προσφυγιάς Πόντιους, η μουσική του Χρύσανθου, καταφέρνει να πολεμήσει όλα τα κακά των σύγχρονων κοινωνιών. Και μαζί με την καταπολέμηση των αρνητικών στοιχείων του σύγχρονου κόσμου, μας μεταφέρει σε ένα τοπίο γαλήνης, μας ταξιδεύει στις μακρινές μας πατρίδες.
Το αθάνατο τραγούδι του Χρύσανθου αποτελεί για όλους μας μια όαση ελπίδας, ένα φυτώριο προσδοκιών…
Χρύσανθος – Καζαντζίδης
Το συντρόφευμα του Χρύσανθου με τον Καζαντζίδη αποτελεί μια μεγαλειώδη συγκυρία. Κοινή η καταγωγή και των δύο, κοινός ο πόθος για τον Πόντο, κοινό το πάθος για το τραγούδι. Αλλά και οι προσωπικές ιστορίες τους ανάλογες…
Συντροφεύουν την κουρασμένη μοίρα τους, μέσα από τις εθνικές μας τραγωδίες. Την προσφυγιά διαδέχεται ο καημός του εμφυλίου, τα προδομένα οράματα, το ξέσκισμα των ονείρων, η σκύλευση των προσδοκιών. Και η μνήμη μετέωρη, κρεμασμένη ανάμεσα στο χθες και στο σήμερα, ανίκανη να ορθοποδήσει, να συμβιβάσει αυτό που χάθηκε, να προσγειωθεί και να αναπαυθεί.
Καζαντζίδης και Χρύσανθος ζούσαν τον Πόντο μέσα τους
Βίωναν σε κάθε φάση της ζωής τους τον σπαραγμό του χαμού και τον μετουσίωναν σε τραγούδι. Ένα τραγούδι που έκλαιγε και σπάραζε τις ψυχές των Ποντίων. Καθώς συντρόφευε τη μοίρα του ξεριζωμού, τον χαμό της αναζήτησης, την προσδοκία για ένα λιγότερο άνυδρο μέλλον.
Χρύσανθος και έντεχνα Ελληνικά τραγούδια
Αλλά ευτυχής υπήρξε και η συγκυρία της συνεργασίας του Χρύσανθου από το 1973 με το μουσικοσυνθέτη Χριστόδουλο Χάλαρη και πεδίο το έντεχνο Έλληνικό τραγούδι. Kαθώς το σπάνιο ηχόχρωμα της φωνής του προσέλκυσε τον καταξιωμένο Χάλαρη.
Η σύνδεση του Χρύσανθου με τη μουσική πραγμάτωση όπως την οραματίστηκε ο Χάλαρης δημιούργησε μια πανδαισία ήχων, μια γοητεία χρωμάτων. Μία σύνθεση που γητεύει το νου και ταξιδεύει την ψυχή σε κόσμους όπου κυριαρχεί η γαλήνη της αυτοπραγμάτωσης.
Πέρα όμως από τη σχέση με τον Χάλαρη θα πρέπει να μας απασχολήσουν και άλλοι σταθμοί της αισθητικής μουσικής πορείας του δικού μας Χρύσανθου. Σταθμοί που μας επιτρέπουν να πούμε για τη δική του εμβέλεια και καταξίωση. Για τη συμβολή του στην εθνική μουσική παράδοση, για το γεφύρωμα των αντιθέσεων και των τοπικών ιδιαιτεροτήτων.
Γιατί ο Χρύσανθος συνεργάστηκε με καλλιτέχνες του διαμετρήματος του Ξυλούρη, φέρνοντας κοντά δύο μεγάλα ρεύματα της καλλιτεχνικής παράδοσης, εκείνο της Κρήτης και του Πόντου. Η Ελληνική μούσα μέσα από το πάντρεμα των ρυθμών και τη σύζευξη της μελωδίας, οδηγήθηκε στο απόγειο της δόξας και της ακμής της.
Ενώ η σύζευξη της μελωδίας του με εκείνη της Μαρίζας Κωχ πρόσφερε μια γέφυρα ανάμεσα στο Αιγαίο και στον Πόντο. Έδεσε τη ψυχή του νησιώτη με την ψυχή της Ρωμιοσύνης.
Ο Χρύσανθος δεν πέθανε
Ακόμα και σήμερα, μετά το ταξίδι του στη γειτονιά των αγγέλων το νιώθουμε, ο Χρύσανθος δεν πέθανε, κοιμάται μέσα μας. Είναι αυτός που χρωματίζει τα όνειρά μας, αυτός που τραγουδά τη σκέψη μας. Και μας θυμίζει ότι είναι καιρός να απαιτήσουμε την ανάδειξη και αξιοποίηση και προστασία της ανεκτίμητης περιουσίας μας που δεν είναι άλλη από την ιστορία και τον πολιτισμό μας.
Ας κλείσουμε τα μάτια και ας βυθιστούμε στον αισθαντικό κόσμο του Χρύσανθου
Ας δούμε με τα μάτια της δικής του ψυχής το μακρινό τοπίο του Καρς, που το πατάν αλλόφυλοι. Ας αφουγκραστούμε μέσα από την πανδαισία των μουσικών του περιηγήσεων, τους καημούς των απλών καθημερινών ανθρώπων. Των πατεράδων, των παππούδων, που μας κληροδότησαν το όνειρο της πατρίδας.
Σήμερα που η καθημερινότητα πολεμά την αλήθεια της ιστορίας και ο Ελληνισμός αναζητά τη δική του ταυτότητα, το αθάνατο τραγούδι του Χρύσανθου αποτελεί για όλους μας μια όαση ελπίδας, ένα φυτώριο προσδοκιών.
Η συγκινητική συνειδησιακή αφύπνιση του Ποντιακού στοιχείου είναι προϊόν της μουσικής του, αφού αυτή θα σημάνει το νικητήριο σάλπισμα. Ένα σάλπισμα που θα αποτελέσει ιστορική παρακαταθήκη για όλους τους Πόντιους. Σάλπισμα αυτογνωσίας και αυτοπροσδιορισμού.
Και ο Χρύσανθος θα βρίσκεται τότε στη θέση του Τυρταίου της Ποντιακής μας παράδοσης…
Διαβάστε επίσης: Μνήμη μου σε λένε ΧΡΥΣΑΝΘΟ
Κωνσταντίνος Φωτιάδης – Καθηγητής Ιστορίας του Νέου Ελληνισμού