Στις 24 Ιουνίου ο λαός μας τιμά το Γενέθλιον του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, ημέρα κατά την οποία γίνεται η τροπή του ήλιου. Έτσι τον Ιούνιο, επειδή γίνονται οι θερινές τροπές του ήλιου, όσα έθιμα ή γιορτές υπάρχουν, συνδέθηκαν με αυτές. Γι αυτό και η 24η Ιουνίου συνδέθηκε με το θερινό ηλιοστάσιο.
Γι’ αυτό και στον Πόντο τον Άγιο Ιωάννη τον λένε «Αγιλουτρούπ’»
Στην Σινώπη ξενυχτούσαν εκείνο το βράδυ περιμένοντας να γυρίσει ο ήλιος. Στη συνέχεια έβγαιναν στους δρόμους και όποιον συναντούσαν, τον άρπαζαν και τον έριχναν με τα ρούχα στη θάλασσα. Την γλύτωναν όσοι υπόσχονταν τραπεζώματα και κεράσματα. Την ημέρα αυτή ανέβαιναν και στα παρχάρια και έλεγαν το δίστιχο:
«Τα΄Αγε-Λουτροπί τα΄Αγεννί εξέβαν σο παρχάρ»
Πίστευαν επίσης ότι την ημέρα αυτή ο ήλιος κάνει τρεις απότομες στροφές και όποιος τις δει θα είναι παντοτινά ευτυχισμένος, φωνάζοντας:
«Τέρεν τέρεν πως κλώσκεται ο ήλον»
Γενέθλιον Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου
Στις 24 Ιουνίου ο λαός μας τιμά το Γενέθλιον του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου. Ημέρα που είναι πολύ κοντά στις 21 Ιουνίου, τότε που γίνονται οι θερινές τροπές του ήλιου (θερινό ηλιοστάσιο).
Γι’ αυτό και ο Αϊ-Γιάννης έχει πάρει πολλά ονόματα: «Αϊ Γιάννης Κλήδονας» ή «Λαμπαδιάρης» ή «Λαμπαδιστής» ή «Λαμπροφόρος» ή «Φανιστής» ή «Λιοτρόπης» ή «Ριζικάρης» ή «Ριγανάς».
Κατά τον Άνθιμο Παπαδόπουλο έχουμε τις λέξεις τον «λουτρόπου» στην Ινέπολη, «του λουτρόπ’» στην Κερασούντα, «λουτρόπον» στη Σινώπη από το ουσιαστικό «λουτρούπης», που παράγεται από το Αρχαίο ουσιαστικό «ηλιοτρόπιον» δηλαδή ηλιακό ρολόι.
Στη συνέχεια έχουμε: «ο Αγιλουτρούπης», γενική «τ’ Αγιλουτρουπί’» στην Κερασούντα, «τ’ Αγιλουτρούπ’» στην Τραπεζούντα, «τ’ Αελουτρουπί’» στη Χαλδία, που παράγεται από το επίθετο «Άγιος» και το ουσιαστικό «ηλιοτρόπιο».
Τελικά η λέξη έγινε επίθετο του Αγίου Ιωάννη, που γιορτάζεται στις 24 Ιουνίου
Επειδή όμως η γιορτή του συμπίπτει με το χρόνο που συνήθως αρχίζουν τα λουτρά, έγινε παρετυμολογία, κι έτσι στο δεύτερο συνθετικό χρησιμοποιήθηκε η λέξη «λουτρό», αντί (η)λιοτρόπιον. Οι ονομασίες αυτές κατέληξαν να γίνουν προσωνύμια του και ο ίδιος Άγιος να συνδεθεί με δυο εθιμικές εκδηλώσεις. Το άναμμα της πυράς και την μαντική λειτουργία του Κλήδονα.
Οι τελετουργίες αυτές είχαν μεγάλη εξάπλωση και στην υπόλοιπη Ελλάδα, με μικρές διαφορές από περιοχή σε περιοχή.
Στις 23 Ιουνίου, την παραμονή της εορτής, όπως μας παραδίδει ο Γ. Μέγας, στη Σινώπη οι νοικοκυρές έπρεπε να καθαρίσουν τα σπίτια, να ξεσκονίσουν και να σφουγγαρίσουν. Περιμένοντας τις τύχες, γιατί ο Αη Γιάννης πίστευαν ότι φέρνει τύχη.
Οι φωτιές του Αϊ Γιαννιού
Χαρακτηριστικό του εορτασμού στις 23-24 Ιουνίου είναι οι φωτιές, πανάρχαιο έθιμο, που οι ρίζες του χάνονται στα βάθη των αιώνων. Η γιορτή αυτή είναι καθαρτήρια, αφού η ίδια εποχή απαιτεί το κάψιμο κάθε σάπιου και παλιού, που αποτελεί εστία μολύνσεων κ.ά.
Οι «φωτιές του Αϊ-Γιαννιού» επιβίωσαν σε όλο τον Ελλαδικό χώρο, όπως και στον Πόντο, κυρίως όμως στα παράλια. Το πήδημα της φωτιάς σηματοδοτεί το πέρασμα από την μια ηλιακή περίοδο στην άλλη και είναι πυρολατρική γιορτή. Η οποία έχει σχέση με τις πανάρχαιες δοξασίες σχετικά με την μαγική δύναμη της φωτιάς, του ήλιου και την κρίσιμη και διαβατήρια στιγμή των θερινών ηλιακών τροπών.
Το καθαρτήριο πυρ καταστρέφει κάθε παλιό και οδηγεί στη νέα ζωή. Οι αρχέγονες εθιμικές «πυρές» έχουν σχέση με την ηλιακή λατρεία και απαντώνται και στους λαούς της Ανατολής.
Το απόγευμα της παραμονής νεαρά κορίτσια γύριζαν στα σπίτια και μάζευαν παλιά αντικείμενα: ψάθες, κόσκινα, ξύλα και ό,τι άλλο προσφερόταν για κάψιμο. Tα συγκέντρωναν στην πλατεία του χωριού, άναβαν τις φωτιές και τις πηδούσαν όλοι λέγοντας:
«Αέτς να σπάν΄νε οι τουσμάν, αέτς να στραβούνταν οι τουσμάν΄, αέτς να ξεραίνταν τα κεπ’ια και τα χωράφε τουν»
Συνήθως στις φωτιές πηδούσαν οι άντρες «τ΄ αγούρε λαγγεύ΄νε τα φωτίας», φωνάζοντας «εξέβαμεν ασό κακον καιρόν και εσέβαμεν σον καλόν». Σε κάποια μέρη του Πόντου ξερίζωναν ένα τεράστιο δέντρο και το έκαιγαν.
Τέλος, να πούμε πως συμπλήρωμα της γιορτής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου ήταν ο «κλήδονας» ή αλλιώς «η δοκιμασία της τύχης». Ένα έθιμο, οι ρίζες του οποίου κρατούν από την αρχαιότητα.