Ο Αθλητικός Σύλλογος «Πόντος» Μερζιφούντας, που ιδρύθηκε από μαθητές και αποφοίτους του Κολεγίου «Ανατόλια» το 1903, κατέχει ξεχωριστή θέση στην ιστορία των Ποντίων.
Ένας ιστορικός Σύλλογος του Ποντιακού Ελληνισμού
Σύλλογος «Πόντος»
Στη Διοίκηση του Συλλόγου συμμετείχαν τόσο οι μαθητές όσο και οι δάσκαλοι του Κολεγίου, γεγονός ριζοσπαστικό για την εποχή εκείνη. Ο Σύλλογος «ανέβαζε» ερασιτεχνικές θεατρικές παραστάσεις και δημιούργησε εξαιρετική βιβλιοθήκη. Επίσης ο Σύλλογος «Πόντος» διατηρούσε τμήμα μουσικής και από το 1913 ορχήστρα εγχόρδων, υπό τη διεύθυνση του Ν.Σ. Σειρηνίδη. Ενώ το 1910 ανέλαβε την έκδοση του μηνιαίο περιοδικού «Πόντος» (φιλολογικό, επιστημονικό και παιδαγωγικό).
Οι δραστηριότητές του Συλλόγου ήταν αθλητικές, καλλιτεχνικές και επιμορφωτικές
Στη σφραγίδα του Συλλόγου απεικονιζόταν μια μπάλα (αθλητισμός), μια κουκουβάγια (πνεύμα) και μια λύρα (μουσική). Που αντιπροσώπευαν επίσης τη τριπλή δράση του Συλλόγου: αθλητική – φιλολογική και μουσική.
Στις τελευταίες εκλογές που έγιναν το Μάιο του 1920 στο αξίωμα του προέδρου αναδείχθηκε ο καθηγητής Δ. Θεοχαρίδης. Στη θέση του αντιπροέδρου ο Χαράλαμπος Ευσταθιάδης, γραμματέας ο Αναστάσιος Παυλίδης, ταμίας ο Συμεών Ανανιάδης και υπεύθυνος για το αθλητικό τμήμα ο Γρηγόριος Τσακάλωφ.
Όλοι τους, 8 μήνες αργότερα, συνελήφθησαν από τους Τούρκους και με εξαίρεση τον Τσακάλωφ ο οποίος ήταν Ρώσος πολίτης, δολοφονήθηκαν στην Αμάσεια το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1921. Το χτύπημα αυτό των Κεμαλικών αρχών είχε ως αποτέλεσμα να διακοπεί η δράση του Συλλόγου.
Συμεών Ανανιάδης
Σπουδαία μορφή του Συλλόγου «Πόντος» ήταν ο αθλητής Συμεών Ανανιάδης. Ο Ανανιάδης γεννήθηκε στην Αμισό – Σαμψούντα και εισήχθη στο «Ανατόλια» το 1919. Ήταν πολύ καλός αθλητής του στίβου με επιδόσεις στα 100 μέτρα και παράλληλα μέλος του ποδοσφαιρικού τμήματος της ομάδας «Πόντος».
Μάλιστα φιλοδοξούσε να λάβει μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες και να καταρρίψει το παγκόσμιο ρεκόρ. Όπως έλεγε ο συμμαθητής και φίλος του Ε. Κουζινός, έβλεπε το μέλλον του ρόδινο:
«Είχαμε επιβιώσει από σφαγές τα προηγούμενα τέσσερα χρόνια και είχε βάλει τρεις στόχους. Να πιάσει και εάν είναι δυνατόν να σπάσει το παγκόσμιο ρεκόρ στα 100 μέτρα – Να φοιτήσει στην Αμερικανική ιατρική σχολή στη Βηρυτό και να συνεχίσει σπουδές στη Βιένη – Να παντρευτεί μία όμορφη συμπατριώτισσα του από την περιοχή του Αλαχάμ, που φοιτούσε στο Αμερικανικό Λύκειο».
Ο Συμεών Ανανιάδης συνελήφθη από τους Κεμαλιστές, φυλακίστηκε, βασανίστηκε και απαγχονίστηκε στη πλατεία της Αμάσειας. Στην ίδια πλατεία οι Τούρκοι κρέμασαν αργότερα τον καθηγητή – πατέρα του και άλλους 173 επιφανείς Ποντίους.
Έφοδος Κεμαλικών
Το 1921 οι Τούρκοι αφού είχαν πραγματοποιήσει όλες τις εκκαθαρίσεις του Ελληνικού πληθυσμού, άφησαν για το τέλος την πολιτική, οικονομική και πολιτιστική ηγεσία του Πόντου. Ανάμεσα σε εργοστασιάρχες, εκδότες, εμπόρους, δικηγόρους που καταδικάστηκαν, ήταν και η ομάδα ποδοσφαίρου «Πόντος». Με τη κατηγορία ότι η φανέλα με τις λευκές και γαλάζιες ρίγες της θυμίζουν την Ελληνική σημαία.
Στις 12 Φεβρουαρίου 1921, οι Τούρκοι περικύκλωσαν το «Ανατόλια». Αρχικά έψαχναν για όπλα και εκρηκτικά και στη συνέχεια, αφού δεν βρήκαν τίποτα, κατευθύνθηκαν στο γραφείο του προέδρου του Κολεγίου.
Εκεί οι Τούρκοι είδαν δύο χάρτες που απεικόνιζαν την περιοχή του Πόντου, σύμφωνα με τους αρχαίους Έλληνες και τους Ρωμαίους. Η εύρεση των χαρτών οδήγησε τους Τούρκους να ζητήσουν να δουν και τη βιβλιοθήκη του Συλλόγου «Πόντος».
Στη βιβλιοθήκη υπήρχαν εκατοντάδες βιβλία στην Ελληνική και ειδικότερα στην αρχαιοελληνική γλώσσα. Έργα κλασικών συγγραφέων, τυπωμένα τα περισσότερα στην Αθήνα. Ανάμεσά τους βρήκαν και ένα σημειωματάριο με τις δραστηριότητες του Συλλόγου, το οποίο θεωρήθηκε «επαναστατικό». Η φωτογραφία του ποδοσφαιρικού τμήματος του Συλλόγου, ερέθισε ακόμη περισσότερο τους Τούρκους…
Οι αθλητές της ποδοσφαιρικής ομάδας «Πόντος» είχαν άσπρες και μπλε οριζόντιες ρίγες και το γράμμα «Π» στο στήθος
Ο Συμεών Ανανιάδης, ο οποίος ήταν παρών κατά τη διάρκεια της εφόδου των Κεμαλικών στη βιβλιοθήκη του Συλλόγου, μίλησε με τον Κουζινό, λέγοντας του πόσο δύσκολα είναι τα πράγματα. Όπως χαρακτηριστικά του ανέφερε: «Αυτό είναι το τέλος».
Λίγο πριν από τις 12 το βράδυ τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου του Συλλόγου κατευθύνθηκαν στο γραφείο του προέδρου του Κολεγίου, όπου έγινε η σύλληψή τους από τις Αρχές της Τουρκίας.
Συλλήψεις – Απαγχονισμοί
Τα «ευρήματα» στη βιβλιοθήκη του Συλλόγου θεωρήθηκαν ενοχοποιητικά στοιχεία και οι Τσέτες συνέλαβαν πρώτα δύο μαθητές, αθλητές της ομάδας «Πόντος». Τον τερματοφύλακα Αναστάσιο Παυλίδη και τον δρομέα Συμεών Ανανιάδη. Μαζί με έξι καθηγητές (μεταξύ των οποίων ο Δημ. Θεοχαρίδης, ο Παύλος Παυλίδης, ο Χαρ. Ευσταθιάδης και ο Παν. Λαμπριανίδης).
Τους οδηγούν στις φυλακές της Αμάσειας, όπου βασανίστηκαν απάνθρωπα επί πολλές ημέρες, καταδικάστηκαν με ψευδείς κατηγορίες σε θάνατο και τον Ιούνιο του 1921 απαγχονίστηκαν. Ακολούθησε η σύλληψη άλλων 125 μαθητών – αθλητών και μελών του Συλλόγου.
Για τη τύχη τους (των Ελλήνων και των λιγοστών Αρμενίων της Μερζιφούντας) έγραψαν οι Αμερικανοί:
«Όλη τη νύχτα ακούγονταν πυροβολισμοί στη πόλη. Το πρωί τα βαγόνια μετέφεραν πτώματα που τα έθαβαν σε ομαδικούς τάφους στην κοιλάδα. Ενώ πυκνοί καπνοί κάλυπταν τη Χριστιανική συνοικία…».
Οι Τούρκοι έκλεισαν το Κολέγιο στα τέλη του 1921 και μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή ο Ελευθέριος Βενιζέλος ενθάρρυνε τον πρόεδρό του (Τζορτζ Γουάιτ), να μεταφέρει την έδρα του από τη Μερζιφούντα στη Θεσσαλονίκη.
Πάντα Έλληνες
Κοιτάζοντας τη μοναδική φωτογραφία της ομάδας που απέμεινε, αναλογίζεσαι αν τελικά αυτά τα παλικάρια πήγαν στην κρεμάλα από μία παρανόηση για την φανέλα που φορούσαν ή τελικά ήταν αυτό που ήθελαν από την αρχή…
Όχι να παίζουν φορώντας την Ελληνική σημαία, αλλά να εκτελεστούν με αφορμή αυτό το πανέξυπνο πατριωτικό εύρημα
Βλέπεις και εκείνο το «Π» να είναι καρφωμένο κατάστηθα στην φανέλα τους και αναρωτιέσαι αν τελικά οι Τραντέλληνες το έβαλαν για να λέει «Πόντος» ή αποδεικνύοντας την ευφυΐα τους, έβαλαν πάνω στην γαλανόλευκη ένα μήνυμα που δεν πήραν ούτε στον τάφο τους: «Πάντα Έλληνες»
Όπως και να ‘χει, η εικοσαετής δράση του Συλλόγου «Πόντος» της Μερζιφούντας έχει αφήσει έντονη μνήμη στους επιζήσαντες της Ποντιακής Γενοκτονίας.