Μια μικρή έρευνα για το χωριό Παλαγία του Πόντου, καθώς και για τον οικισμό της Παλαγίας στην Αλεξανδρούπολη. Εκεί όπου οι πρόσφυγες κράτησαν ζωντανή μέσα στη ψυχή τους την ελπίδα, για ένα καλύτερο μέλλον…
Από την Παλαγία του Πόντου, στην Παλαγία της Αλεξανδρούπολης
Σχετικά με τη Παλαγία του Πόντου
Οι κάτοικοι της Παλαγίας Αλεξανδρούπολης είχαν έρθει πρόσφυγες, από την Παλαγία του Πόντου (Μητρόπολη Χαλδίας) το 1924.
Πριν την ανταλλαγή των πληθυσμών το χωριό είχε 50 Ελληνικές οικογένειες και 5 Τουρκικές. Η Παλαγία που σήμερα ονομάζεται «Arili», είχε χτισθεί μετά την άλωση της Τραπεζούντας το 1461 και βρισκόταν 45 χιλιόμετρα δυτικά της Αργυρούπολης.
Το χωριό είχε ένα σχολείο με δυο δασκάλους, μια εκκλησία αφιερωμένη στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη, καθώς και δυο παρεκκλήσια αφιερωμένα στον Άγιο Γεώργιο και τον Προφήτη Ηλία. Επίσης στη γύρω περιοχή υπήρχαν αρκετά βυζαντινά κάστρα.
Αναφορά για το χωριό και τους κατοίκους της Παλαγίας γίνεται και στη Μαύρη Βίβλο του Πατριαρχείου. Όπου οι κάτοικοι ακολουθούν τη μοίρα και των υπολοίπων Ελλήνων του Πόντου.
Ο ξεριζωμός των Παλαγιωτών
Οι κάτοικοι της Παλαγίας του Πόντου αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους μετά την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης (30 Ιανουαρίου 1923). Η οποία προέβλεπε μεταξύ άλλων και την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών.
Φεύγοντας πήραν μαζί τους μόνο τα άκρως απαραίτητα και όσα ιερά κειμήλια μπόρεσαν να χωρέσουν στους μποξάδες τους. Από εκεί κατέβηκαν στο λιμάνι της Τραπεζούντας, περιμένοντας το πλοίο που θα τους μετέφερε στην Ελλάδα. Στο λιμάνι της Τραπεζούντας έμειναν μέχρι την άνοιξη του 1924, ζώντας μέσα σε άθλιες συνθήκες.
Όσοι επέζησαν έφθασαν με πλοίο στον Πειραιά. Μετά το απαραίτητο πέρασμα από τα λοιμοκαθαρτήρια της εποχής, ζώντας σε καραντίνα, τους μετέφεραν στη Θεσσαλονίκη (Καραμπουρνάκι). Λόγω όμως της ελονοσίας και άλλων ασθενειών εγκατέλειψαν τη Θεσσαλονίκη αναζητώντας άλλον τόπο.
Ο Σεπτέμβριος του 1924 θα τους βρει στην Αριδαία. Εκεί σχημάτισαν μια επιτροπή αποτελούμενη από τους Ξενιτίδη Κυριάκο, Αμανατίδη Ανέστη και Καραμανίδη Γιώργο. Οι οποίοι αφού περιπλανήθηκαν, αναζητώντας κατάλληλη περιοχή για τους συγχωριανούς τους, έφθασαν έως την Αλεξανδρούπολη. Τελικός προορισμός το χωριό Δάμνια (πρώην Ντάμια).
Παλαγία Αλεξανδρούπολης
Όπως είναι γνωστό τα χωριά και οι οικισμοί μετά την απελευθέρωση της Αλεξανδρούπολης το 1920, απέκτησαν νέα ονόματα. Έτσι τα Ντάμια μετονομάστηκαν σε Δάμνια. Στην απογραφή του 1920 τα Δάμνια είχαν 320 κατοίκους.
Όμως τα αμέσως επόμενα χρόνια θα δούμε ότι ο αριθμός των κατοίκων των Δαμνίων θα διαφοροποιηθεί αισθητά. Σε αυτό συνετέλεσε η υποχρεωτική πλέον ανταλλαγή των πληθυσμών (με τη συνθήκη της Λωζάνης) και η εγκατάσταση εκεί των νεοφερμένων προσφύγων.
Έτσι κατά την επίσημη απογραφή του 1928 βλέπουμε ότι ο οικισμός είχε 189 κατοίκους, τους οποίους είχε εγκαταστήσει εκεί η Ε.Α.Π. (Επιτροπή Αποκατάστασης Προσφύγων). Βέβαια στο χωριό δεν εγκαταστάθηκαν μόνον Παλαγιώτες, αλλά υπήρχαν και πρόσφυγες από το Καρς, τη Ματσούκα, την Πάφρα, την Τσολόσαινα, Σερίενα (Χερίανα), Άρδασα κ.α.
- Το 1924, με την σύσταση των Δήμων και Κοινοτήτων στη Θράκη, το χωριό Δάμνια, μαζί με τα χωριά Ποταμός, Αλίκη και Αμφιθέα, προσαρτώνται στην Κοινότητα Ιάνας, με έδρα τον ομώνυμο οικισμό Ιάνα (Γενίκιοϊ).
- Το 1939 η έδρα της Κοινότητας Ιάνας, μεταφέρεται από τον οικισμό Ιάνα στον οικισμό Δάμνια. Τον αμέσως επόμενο χρόνο στις 3/9/1940 ο οικισμός Δάμνια μετονομάζεται σε Δάμια και η Κοινότητα Ιάνας μετονομάζεται σε Κοινότητα Δαμίων. Ο πληθυσμός του χωριού το 1940 ήταν 336 κάτοικοι.
- Το 1954 το χωριό Δάμια μετονομάζεται σε Παλαγία και η Κοινότητα Δαμίων μετονομάζεται σε Κοινότητα Παλαγίας. Η Παλαγία σύμφωνα με την απογραφή του 1951 είχε 195 κατοίκους.
- Το 1971 και αφού είχαν προηγηθεί οι καταργήσεις των οικισμών Αμφιθέα το 1928, Ιάνα και Αλίκη το 1951 και Ποταμός το 1961, η Κοινότητα Παλαγίας καταργήθηκε και ο οικισμός προσαρτήθηκε στο Δήμο Αλεξανδρούπολης.
Στην απογραφή του 1971 η Παλαγία είχε 393 κατοίκους. Την ίδια χρονιά (1971) θα έρθει και το ηλεκτρικό ρεύμα στο χωριό και θα σταματήσουν οι γκαζόλαμπες.
Όσο για το νερό, θα αρκεστούμε στους παρακάτω στίχους που μαρτυρούν το μεγάλο πρόβλημα της υδροδότησης που υπήρχε στο χωριό:
«Τα Δάμια, τα Δάμια εν όμορφον χωρόπον, νερόν μόνον κ΄ ευρίεται να πιν΄ το κορτσόπον»
Δ.Κ. Παπαδόπουλος – Ποντιακά Φύλλα
Οι πρόσφυγες που ρίζωσαν στην Παλαγία έφεραν μαζί τους τα ήθη και έθιμα από την πατρίδα, αλλά και κάποια ιερά κειμήλια. Όπως ο χρυσοκέντητος Επιτάφιος, τον οποίον έφερε, ζωσμένο στη μέση της και με κίνδυνο της ζωής της, η αείμνηστη Βαρβάρα Καραμανίδου. Επίσης έφεραν μαζί τους και αρκετές εικόνες, οι οποίες κοσμούν τον Ιερό Ναό του Αγίου Παντελεήμονα.
Οικισμός «Νέος Πόντος»
Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, αρκετοί από τους Έλληνες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης εγκαταστάθηκαν στην Αλεξανδρούπολη και ειδικότερα στην Παλαγία, όπου δημιουργήθηκε ο οικισμός «Νέος Πόντος».
Εκεί στην Παλαγία Αλεξανδρούπολης έφτασαν κατατρεγμένοι οι νεοπρόσφυγες. Που μέσα από τη φτώχεια και δυσκολίες, κράτησαν ζωντανή μέσα στην ψυχή τους την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Αντιμετωπίζοντας με καρτερικότητα τις δυσκολίες της προσφυγιάς στη νέα πατρίδα.
Στις 27 Ιουλίου γιορτάζει ο Αγίου Παντελεήμονος Παλαγίας της Αλεξανδρούπολης
Ουρανία Πανταζίδου
Υποπλοίαρχος Π.Ν. (ε.α)