Όπως στην Ελλάδα έτσι και στον Πόντο, η μεγαλύτερη γιορτή του Ιουλίου (Χορτοθέρ) ήταν εκείνη του Προφήτη Ηλία… «τ’ Άε Λιά». Τον λάτρευαν και ήταν ιδιαίτερα αγαπητός Άγιος, για τον λόγο αυτό τον τιμούσαν με πολλές και ιδιαίτερες τιμές.
Η μεγαλύτερη γιορτή του Ιουλίου
Σε καιρό ανομβρίας, τον παρακαλούσαν να τους στείλει καμιά καλή βροχή ή και το αντίθετο…
«Άε Λιά μ’ ρούξον έναν καλόν βρεχήν».
Όταν όμως έβρεχε ασταμάτητα, τότε τον παρακαλούσαν, να σταματήσει, για να μην τους πνίξει…
«Άε Λιά μ’ κανείται, θα φουρκίεις μας».
Εκκλησίες του Προφήτη Ηλία
Στον Πόντο, όπως και στην Ελλάδα, συνήθιζαν να χτίζουν τις εκκλησίες ή τα προσκυνήματα του Προφήτη Ηλία, απομακρυσμένα, στις κορυφές και στις πλαγιές των βουνών. Επειδή βρίσκονταν έξω από τις κατοικημένες περιοχές, αρκετές φορές ήταν ερειπωμένα, για διάφορους λόγους.
Κατά την πανήγυρη του Προφήτη Ηλία μαζευόταν στα ξωκλήσια πολύς κόσμος. Κάποιες φορές, μάλιστα, γίνονταν στα πανηγύρια αιματηρές συγκρούσεις, ανάμεσα σε αντίζηλες παρέες…
«Το παλαλόν το αίμαν έπρεπε να έβγαινεν…»
Γιορτή – Πανηγύρι του Προφήτη Ηλία
Οι Πόντιοι προσκυνητές ανέβαιναν σε υψόμετρο 2.300 μέτρων, στη Μόχωρα*, στο ξωκλήσι του Προφήτη Ηλία. Εκεί μαζεύονταν πλήθος κόσμου από την Τραπεζούντα και την Ίμερα.
Ήταν τόσο μεγάλο και ξακουστό «το πανηγύρι τ’ Άε Λιά» που κανείς δεν ήθελε να λείψει απ’ αυτό. Οι Πόντιοι κατέφθαναν σε μεγάλες παρέες στη Μόχωρα, ώστε να τελέσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα και να επιδοθούν σε γλέντια με την κεμεντζέ και τον ζουρνά.
Να σημειωθεί πως ήταν συχνό το φαινόμενο, στα πανηγύρια για την γιορτή του Προφήτη Ηλία να συμμετέχουν και Μουσουλμάνοι.
Οι γυναίκες καθώς πήγαιναν στην εκκλησία, στη γιορτή του Προφήτη Ηλία, έδεναν στάχυα στα μέρη του σώματος που πονούσαν. Όταν περνούσαν από τη Μεγάλη Είσοδο, έκοβαν τα στάχυα, για να κοπεί και ο πόνος τους.
«Σον Αϊ-Λίαν αφκακέσ’ θερίζ’ τ’ εμόν τ’ αρνόπον
και ντ’ έμορφα και νόστιμα κρατεί το καγανόπον»
Μετά το τέλος της Θείας λειτουργίας, γινόταν το μοίρασμα της σούπας. Κατόπιν όλος ο κόσμος, με επικεφαλής τους ιερείς, ξεκινούσαν για τα Κλιβένια, το παρχάρι της Μόχωρας. Εκεί, σε ένα σημείο που τα νερά σχημάτιζαν μια λίμνη λίγων τετραγωνικών μέτρων, σύμφωνα με το έθιμο, γινόταν ο Αγιασμός και η ρίψη του Τιμίου Σταυρού.
Μετά και από αυτή την ιεροτελεστία, οι παρέες σκόρπιζαν τριγύρω, σε λόφους και πλαγιές. Όπου επιδίδονταν σε μεγάλο φαγοπότι και γλέντι που κρατούσε μέχρι το βράδυ αυτής της γιορτινής ημέρας.
Προλήψεις
Στα Κοτύωρα ο Άε Λιάς ήταν συνδεδεμένος με τις αστραπές και τις βροντές. Μάλιστα πίστευαν ότι όποτε βροντούσε στον ουρανό, ο Προφήτης Ηλίας έφερνε βόλτες με τα ατίθασα και ζωηρά του άλογα. Ενώ όποτε άστραφτε στο ουρανό… πίστευαν πως άστραφταν τα πέταλα και οι ρόδες, από τα άλογα και την άμαξα του Προφήτη.
Υπάρχει πλήθος αφηγήσεων περί του Προφήτη Ηλία και των ιδιοτήτων που του αποδίδονταν. Μπορεί κανείς να ανατρέξει αναζητώντας τες, στην πλούσια βιβλιογραφία που υπάρχει.
* Η Μόχωρα βρίσκεται στο ανατολικότερο τμήμα της Κρώμνης.