Το κεντρικό θέμα του ντοκιμαντέρ «Δύο Φορές Ξένος» είναι η ανταλλαγή πληθυσμών που προέβλεψε η Συνθήκη της Λωζάνης. Ο εκατέρωθεν ξεριζωμός και οι πληθυσμιακές μετακινήσεις στα Βαλκάνια.
Οι υποχρεωτικοί εκτοπισμοί
και οι κοινωνικές, πολιτικές και πολιτιστικές τους επιπτώσεις
Εκτοπισμοί και εκατέρωθεν ξεριζωμός
Ο 20ος αιώνας αποκαλείται συχνά ο «αιώνας των εκτοπισμών». Από την κατάρρευση και τον διαμελισμό των πολυεθνικών αυτοκρατοριών της Ευρώπης μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην ίδρυση των ανεξάρτητων μετα-αποικιοκρατικών κρατών στο δεύτερο μισό του αιώνα. Και τέλος την πτώση των κομμουνιστικών κρατών κατά την τελευταία δεκαετία του αιώνα.
Χιλιάδες άνθρωποι υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, οι πιο πολλοί από τους οποίους δεν επέστρεψαν ποτέ. Οι επιπτώσεις των εκτοπισμών είναι έκδηλες στις μαρτυρίες όσων βίωσαν τα γεγονότα.
Αυτές οι ιστορίες -είτε προέρχονται από την Ελλάδα, την Τουρκία, τη Γερμανία, την Πολωνία, την Ινδία, το Πακιστάν ή την Κύπρο- αποκαλύπτουν την κοινή ανθρώπινη εμπειρία των χαμένων πατρίδων και των διαμελισμένων κοινοτήτων.
Η εμπειρία του να είσαι «Δύο Φορές Ξένος»
Το κεντρικό θέμα του ντοκιμαντέρ είναι η ανταλλαγή πληθυσμών που προέβλεψε η Συνθήκη της Λωζάνης, οι εκτοπισμοί και ο εκατέρωθεν ξεριζωμός. Βασισμένο σε προσωπικές μαρτυρίες και σπάνιο αρχειακό υλικό, φέρνει τον θεατή πρόσωπο με πρόσωπο, με όσους έζησαν τα τραυματικά αυτά γεγονότα.
Σχετικά με το ντοκιμαντέρ
Το ντοκιμαντέρ «Δύο Φορές Ξένος» είναι βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του δημοσιογράφου Bruce Clark και την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά «Δυο φορές ξένος». Που εξετάζει τις ανταλλαγές πληθυσμών στο χώρο των Βαλκανίων από τις αρχές του 20ου αιώνα, με αποκορύφωμα τις υποχρεωτικές ανταλλαγές των ετών 1923-1924.
Κάνοντας αναδρομή στους εκτοπισμούς των ποικίλων εθνοτικών ομάδων που συνόδευαν το ρεύμα διάσπασης της πολυεθνικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της δημιουργίας ομοιογενών εθνικών κρατών, επιχειρεί να εξηγήσει την απόφαση για την Ελληνοτουρκική ανταλλαγή πληθυσμών που επιβλήθηκε με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάνης το 1923.
Η υποχρεωτική ανταλλαγή πληθυσμών που υπαγόρευσε η Συνθήκη της Λωζάνης
Το ντοκιμαντέρ «Δύο Φορές Ξένος» εξετάζει τις επιπτώσεις από τον αναγκαστικό εκπατρισμό μουσουλμάνων από την Ελλάδα. Την ίδια ώρα που αναγκάζονταν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους Έλληνες Ορθόδοξοι στην Τουρκία, μετά την καταστροφή της Σμύρνης.
Μέσα από προσωπικές μαρτυρίες προσφύγων προβάλλονται παράλληλες ιστορίες Ελληνόφωνων μουσουλμάνων από την Δυτική Μακεδονία ή την Κρήτη και Ελλήνων της Μικράς Ασίας και της Καππαδοκίας που βίωσαν την κοινή εμπειρία του ξεριζωμού.
Πλάνα από την υπογραφή της Συνθήκης, στιγμιότυπα από τους Βαλκανικούς πολέμους και τις επισκέψεις του Βενιζέλου και του Ατατούρκ σε Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Παράλληλα, με συνεντεύξεις τους, ειδικοί επιστημονες, ιστορικοί, κοινωνιολόγοι και συγγραφείς αναλύουν θέματα σχετικά με την Ελληνική απόβαση στη Σμύρνη. Την εθνικιστική πολιτική του Ελευθέριου Βενιζέλου, το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα, καθώς και τις οικονομικές, κοινωνικές, και πολιτιστικές συνέπειες της ανταλλαγής.
Τις αφηγήσεις πλαισιώνει σπάνιο αρχειακό υλικό, κινηματογραφικό και φωτογραφικό.