Η Γενοκτονία του Ποντιακού Ελληνισμού αναφέρεται στα βίαια, μαζικά, φονικά γεγονότα που είχαν ως αποτέλεσμα τη φυσική εξόντωση, τον αφανισμό, τον εκτοπισμό και τον ξεριζωμό εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων του Πόντου, από τις πατρογονικές τους εστίες.
Γεγονότα που πυροδοτήθηκαν από την σταδιακά αυξανόμενη ανάδυση και εντεινόμενη επίδραση του τουρκικού εθνικισμού
Αριθμός θυμάτων – Απογραφή
Ο ακριβής αριθμός των θυμάτων είναι δύσκολο να υπολογιστεί, λόγω των συνθηκών που επικρατούσαν. Ο ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης αναφέρει:
«Οι Έλληνες σε όλη την Οθωμανική Αυτοκρατορία, πριν την έναρξη των διωγμών, ήταν περίπου 2 με 2.2 εκατομμύρια. Στο χώρο του Πόντου ήταν περίπου 450.000. Στην επίσημη απογραφή του 1928 καταμετρήθηκαν, ως πρόσφυγες στην Ελλάδα, επισήμως, 1.2 εκατομμύρια.
Υπολογίζεται ότι ο αριθμός των Ελλήνων που χάθηκαν την περίοδο 1914 – 1922 και αυτών που αγνοείται η τύχη τους, είναι της τάξης των 700.000 – 800.000, σε όλη την έκταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας».
Το χρονικό των γεγονότων
- 1908: Κίνημα των Νεότουρκων στην οθωμανική Θεσσαλονίκη. Οι εθνικιστές ηγέτες (Κεμάλ – Ενβέρ – Ταλάτ) υποσκελίζουν το σουλτάνο Αμπτούλ Χαμίτ και αναλαμβάνουν τον πολιτικό έλεγχο της αυτοκρατορίας.
- 1910: Αυταρχικά, κατασταλτικά μέτρα κατά των Χριστιανικών κοινοτήτων της αυτοκρατορίας.
- 1911: Σε συνέδριο του «Κομιτάτου Ένωση και Πρόοδος» των Νεότουρκων κυριαρχεί το σύνθημα: «Η Τουρκία στους Τούρκους».
- 1913: Οργανώνεται από τους Νεότουρκους το «Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών» και ιδρύεται η μυστική υπηρεσία (Teskilat i-mahsusa)
- 1914: Έναρξη του Α’ ΠΠ. Οι πρώτες μαζικές διώξεις κατά Ελλήνων στην Ανατολική Θράκη. Πογκρόμ στη Δυτική Μικρά Ασία και η σφαγή της Φώκαιας. Ρωσοτουρκικός Πόλεμος. Έξαρση του τουρκικού εθνικισμού, συσπείρωση του μουσουλμανικού στοιχείου.
- 1915: Καλούνται στη Κωνσταντινούπολη και εξοντώνονται οι πρόκριτοι των Αρμενίων. Η Γενοκτονία των Αρμενίων ολοκληρώνεται σε λίγους μήνες.
Μετά τη Γενοκτονία των Αρμενίων το 1915, όπου οι σφαγές ξεσήκωσαν τότε την κοινή γνώμη, η ελίτ των Νεότουρκων οργανώνει την εξόντωση των Ποντίων, μέσω των εκτοπισμών….
- 1916 – 1917: Πορείες «θανάτου» στο εσωτερικό της Ανατολίας, από τον οθωμανικό Δυτικό Πόντο (Σαμψούντα, Μπάφρα, κ.α) και απώλειες χιλιάδων Χριστιανών (αντρών, γυναικών και παιδιών) από τις κακουχίες, το κρύο και την πείνα. Τάγματα καταναγκαστικής εργασίας – Αμελέ Ταμπουρού. Ο Ανατολικός Πόντος υπό Ρωσική κυριαρχία. Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία και λήξη Ρωσοτουρκικού πολέμου.
- 1918: Λήξη Α’ ΠΠ. Η ηγεσία των Νεότουρκων παραδίδεται στους συμμάχους της Αντάντ. Αποχώρηση Ρώσων από τον ανατολικό Πόντο και τον Καύκασο.
- 1919: Αποβίβαση του Ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Αναχώρηση από Κωνσταντινούπολη στις 15 Μαΐου και άφιξη στις 19 Μαΐου του Μουσταφά Κεμάλ Πασά στη Σαμψούντα, με αποστολή την «ειρήνευση» από τη δράση ομάδων ατάκτων. Αυτονόμηση του από την Υψηλή Πύλη και συνάντηση του στη Χάμσα, στις 29 Μαΐου, με τον Τοπάλ Οσμάν.
- 1920: Συνθήκη των Σεβρών. Ανατολική Θράκη και Σαντζάκι της Σμύρνης υπό όρους σε Ελληνικό έλεγχο, ο Πόντος εξαιρείται των ρυθμίσεων.
- 1920 – 1922: Από την περιοχή της Βιθυνίας ξεκινούν σε όλο τον Πόντο σφαγές, λεηλασίες, καταστροφή Χριστιανικών χωριών από παρακρατικές νεοτουρκικές ομάδες. Δεκάδες χιλιάδες Πόντιοι και Αρμένιοι φεύγουν να σωθούν προς τη Σοβιετική Αρμενία και προς τους υπό Γαλλικό έλεγχο Συρία και Λίβανο.
- 1922: Μικρασιατική καταστροφή. Ο Ελληνικός στρατός ηττάται στον Σαγγάριο, φλέγεται η Σμύρνη.
- 1923: Συνθήκη της Λωζάννης. Ανταλλαγή πληθυσμών, προσφυγιά…