Στα παλιά τα χρόνια, οι άνθρωποι όταν δεν μπορούσαν να εξηγήσουν ένα φαινόμενο το έδιναν μορφή και δημιουργούνταν οι δεισιδαιμονίες. Το φανταστικό αυτό πλάσμα κληρονομούσε τις ιδιότητες και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα αυτού του οποίου τους οδήγησε να το γεννήσουν.
Στη σημερινή εποχή μπορούμε να πούμε ότι η «Ταβάρα» είναι η «υπνική παράλυση»
Ο εφιάλτης του ύπνου
Η «Ταβάρα» (Κερασούντα, Κοτύωρα, Τραπεζούντα) ή «Θαβάρα» (Οινόη) στον Πόντο ήταν ο εφιάλτης, καθώς επίσης φάντασμα.
Ο «εφιάλτης» – «φάντασμα» ερχόταν το βράδυ κυρίως, καθόταν στο στήθος του κοιμώμενου ανθρώπου και με το χέρι έκλεινε το στόμα του θύματος, με σκοπό να τον σκοτώσει. Στο χέρι του όμως υπήρχε τρύπα από όπου ο άνθρωπος μετά βίας ανέπνεε.
Κατά μία άλλη εκδοχή το φάντασμα είχε μορφή μεγαλόσωμης γυναίκας, η οποία καθόταν στο στήθος του, δυσχεραίνοντας την αναπνοή.
Στη σημερινή εποχή μπορούμε να πούμε ότι η «Ταβάρα» είναι η «υπνική παράλυση».
Τροπάρι για να φύγει η «Ταβάρα»
Ένα από μέτρα προφύλαξης για να μην εμφανιστεί η «Ταβάρα» ήταν, μετά την βραδυνή προσευχή, να πουν ένα τροπάρι τρεις φορές και να σταυρώσουν το μαξιλάρι τους.
Τα λόγια που έλεγαν για να ξορκίσουν την «Ταβάρα» ήταν τα παρακάτω:
Ταβάρα-βάρα κ’ άβιζου
και χαμοπετριαλίτρα
για μέτρα τ’ άστρα τ’ ουρανού
και τη δεντρί τα φύλλα,
καυκίν καυκίν την θάλασσαν,
κοκκίν κοκκίν τον άμμον
κι’ αν απομέντσε ξαν καιρός
ατότε έλα φά με!
Δηλαδή:
Ταβάρα-βάρα μάγισσα (*)
και ‘συ που σέρνεσαι στη γη
για μέτρα τα αστέρια του ουρανού
και τα φύλλα από το δέντρο
κούπα κούπα τη θάλασσα
κόκκο κόκκο την άμμο
και αν σου απομένει καιρός
τότε έλα να με φας!
- Εδώ μεταφορικά, κατά μία άλλη εκδοχή, το «άβιζου» αποδίδεται με την κυριολεκτική σημασία, δηλαδή δίχως στήθος.
- καυκίν: κούπα («καυκὶν κρασὶν οὐ δίδουν μου»), ποτήρι.
- χαμοπετριαλίτρα: η χαμηλοπετούσα, αυτή που σέρνεται στη γη.
Ο «Σβραχνάς» και η «Μόρα»
Ο πατέρας της επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα, Νικόλαος Πολίτης έχει καταγράψει παρόμοιες μορφές δοξασίας στην Ελλάδα. Ο «Σβραχνάς» (ή Βραχνάς) από την Σάμο, η «Μόρα» από την Αθήνα και την Αρκαδία.
Τέλος, στον Βουδισμό υπάρχει η λέξη «Thavara» (θαβάρα) που σημαίνει ακίνητος, μακράς διαρκείας. Οι κάτοικοι της Οινόης την «Ταβάρα» την έλεγαν «Θαβάρα», αλλά εκτιμάται ότι δεν έχει καμία σχέση με τη «Thavara».
Τι είναι η υπνική παράλυση
Στην παράδοση διαφόρων χωρών υπάρχουν διάφορες λαογραφικές εξηγήσεις για τη «Μόρα», που την αποδίδουν σε δαιμονικές επισκέψεις και υπερφυσικές οντότητες. Οι οποίες κάθονται πάνω στο στήθος ή δεσμεύουν τα άκρα, ενώ αντιμετωπίζονται συνήθως με προσευχές.
Φυσικά και δεν συμβαίνει τίποτα υπερφυσικό, το βίωμα αυτό εξηγείται ιατρικά.
Η «υπνική παράλυση» ή αλλιώς «παράλυση ύπνου», η λεγόμενη «Μόρα» στον ύπνο που όλοι έχουμε ακουστά, είναι μια μορφή παραϋπνίας. Η παραϋπνία περιλαμβάνει ανεπιθύμητα γεγονότα που συμβαίνουν στη διάρκεια του ύπνου.
Η «υπνική παράλυση» προκαλείται επειδή δεν μπορούμε να κουνήσουμε το σώμα μας σε δύο συγκεκριμένες φάσεις:
- Όταν αποκοιμόμαστε.
- Όταν ξυπνάμε από τον ύπνο.