Δωδεκαήμερο – Καλαντόφωτα

Μοιραστείτε το

Το Δωδεκαήμερο ή αλλιώς Καλαντόφωτα, ήταν για τους Έλληνες του Πόντου οι γιορτές κατά τις οποίες υπήρχε μια μαγεία στην ατμόσφαιρα. Ήταν ημέρες που ξέφευγαν από τον καθημερινό χρόνο και τη κανονικότητα της ζωής.

Από τα Χριστούγεννα έως τα Φώτα


Δωδεκαήμερο στον Πόντο

Το Δωδεκαήμερο – Καλαντόφωτα ήταν μια γιορτινή περίοδος με πληθώρα μαγικών στοιχείων. Ημέρες που περνούσαν στον «Ιερό» χρόνο. Τα Χριστούγεννα ήταν η πρώτη κατά σειρά γιορτή του Δωδεκαημέρου.

Τη Παραμονή των Χριστουγέννων σταματούσαν κάθε εξωτερική εργασία και με μεγάλη χαρά ετοιμαζόντουσαν να δεχτούν τη γέννηση του Θεανθρώπου.

Καλαντάρτς και νέον έτος… κόρ’ θα παίρω σε οφέτος!

Επίσης, τα Καλαντόφωτα και κυρίως ο Ιανουάριος ήταν κατάλληλες ημέρες για να τελέσουν τα διάφορα μυστήρια (αρραβώνας, γάμος, βάφτιση). Καθώς τότε ερχόντουσαν οι ξενιτεμένοι και ήταν όλοι μαζεμένοι στο χωριό.


Χριστούγεννα

Παραμονές Χριστουγέννων, μαζευόντουσαν στην πλατεία και αποφάσιζαν για το γιορτινό τραπέζι. Ο καθένας αποφάσιζε τι ζώο θα σφάξει. Άλλος έσφαζε γουρούνι, άλλος μοσχάρι, άλλος κουνέλι κλπ.

Κάθε σπίτι είχε και ένα γουρούνι. Από το γουρούνι που έσφαζαν, με το κρέας έφτιαχναν «γαβουρμά» και «τσιλγάνια», όπως τα λένε στα Ποντιακά. Το λίπος του γουρουνιού το λιώνανε και το χρησιμοποιούσαν σε πίτες και διάφορα άλλα φαγητά της Ποντιακής κουζίνας.


Πρωτοχρονιά

Σε πολλά µέρη του Πόντου, τη παραµονή της Πρωτοχρονιάς ο αρχηγός της οικογένειας «εκαλαντίαζεν τ’ οσπίτ’». Σκορπίζοντας διάφορους καρπούς μέσα στο σπίτι, έλεγε:

«Άµον το ρούζ’νε αούτα τα καλά, αετσ’ πα να ρούζ’νε απές΄ σ΄οσπίτ΄ ν΄εµουν τ΄ευλοϊας και τα καλοσύνας»

Τη παραμονή της Πρωτοχρονιάς, το βράδυ, στα σπίτια ήταν συγκεντρωμένα όλα τα µέλη της οικογένειας, καθώς επίσης συγγενικά ή φιλικά πρόσωπα. Το τραπέζι το έστρωνε η νύφη κι αν δεν υπήρχε νύφη, η πρωτοκόρη του σπιτιού. Με τον αρχηγό της οικογένειας να δίνει φιλοδώρημα.


Καλαντοκούρ – Χριστοκούρ

Η λαϊκή πίστη περιγράφει προλήψεις και δεισιδαιμονίες. Μια από αυτές είναι και οι Καλικάντζαροι – Πίζηλα όπως τα λένε στον Πόντο. Οι Καλικάντζαροι είναι «δαιμόνια» που εμφανίζονται μόνο κατά το Δωδεκαήμερο και εξαφανίζονται τα Φώτα, με τον Αγιασμό των υδάτων.

Στον Πόντο πίστευαν ότι ο Άδης είναι «ανοιχτός» αυτές τις μέρες και ότι οι ψυχές παίρνουν διάφορες μορφές. Έτσι λοιπόν έπρεπε να εφευρεθούν τρόποι, ώστε να κρατήσουν μακριά από κάθε σπίτι τα Πίζηλα. Ο πιο διαδομένος και αποτελεσματικός τρόπος, σε ολόκληρο τον Πόντο, ήταν το Καλαντοκούρ.

Τη παραμονή έβαζαν στο τζάκι το «Καλαντοκούρ» ή αλλιώς «Χριστοκούρ»

Επρόκειτο για κούτσουρο (από μηλιά ή αχλαδιά κυρίως) κομμένο ειδικά για τα Καλαντόφωτα. Άναβε στο τζάκι συνέχεια κατά τα Χριστουήμερα (οι 3 ημέρες των Χριστουγέννων), ιδιαίτερα όμως τη παραμονή της Πρωτοχρονιάς. Για να κρατήσουν την φωτιά καθ’ όλο το Δωδεκαήμερο, αντικαθιστούσαν το κούτσουρο, με άλλο, πριν σβήσει.

Σε κάποιες περιοχές του Πόντου, «Καλαντοκούρ» ονομάζουν τη λεπτή βέργα, που τοποθετούν επάνω στη βασιλόπιτα, κυρίως τα πρωτότοκα παιδιά. Λέγοντας:

«Εξέβαμε ασ΄σην κακοχρονίαν, εσέβαμε σην καλοχρονίαν, υείαν κι ευλοΐαν, δώσ΄τεν τ΄άλογον κριθάρια».

Τέλος, πίστευαν πως η φωτιά που έκαιγε το Καλαντοκούρ, κρατούσε μακριά τα Πίζηλα – Καλικάντζαρους. Ακόμα κι αν τολμούσαν να πλησιάσουν, η φωτιά τα έκαιγε! Έτσι εξηγούσαν τους περίεργους θορύβους στο τζάκι. Αν για κάποιο λόγο η φωτιά έσβηνε, το θεωρούσαν κακό σημάδι…


Δείτε επίσης: Χριστούγεννα στον Πόντο

Μοιραστείτε το