Η έννοια «παράδοση» έχει κεντρική θέση στην Ποντιακή ταυτότητα. Η δε συζήτηση για την Ποντιακή παράδοση είναι πυκνή νοημάτων και συχνά ιδεολογικά φορτισμένη. Όμως η έννοια «παράδοση» αποτελεί, επίσης, μία κατηγορία εθνογραφικής και λαογραφικής ανάλυσης.
Το τι είναι παράδοση και το τι είναι Ποντιακά παραδοσιακό, αλλάζει από γενιά σε γενιά
Από γενιά σε γενιά
Τη συστηματική χρήση του όρου «παράδοση» τη συναντάμε σε δύο επιστημονικά κινήματα των αρχών του εικοστού αιώνα. Την Ευρωπαϊκή Εθνική Λαογραφία και την Αμερικανική Διασωστική Εθνογραφία.
Η Ευρωπαϊκή Λαογραφία με όλες τις κατά τόπους σχολές της ασχολούνταν με τη μελέτη της εθνικής ταυτότητας μέσα από τη μελέτη αγροτικών πολιτισμών. Η Αμερικανική Διασωστική Ανθρωπολογία επικεντρωνόταν στη μελέτη, καταγραφή και διάσωση ιθαγενών πολιτισμών.
ΚΑΙ ΣΤΑ ΔΥΟ ΡΕΥΜΑΤΑ, Ο ΟΡΟΣ «ΠΑΡΑΔΟΣΗ» ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ ΤΗ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΩΝ ΣΤΟΙΧΕΙΩΝ ΑΠΟ ΓΕΝΙΑ ΣΕ ΓΕΝΙΑ
Η παράδοση όριζε και χαρακτήριζε πολιτισμούς διαφορετικούς ή και αντίθετους προς τον δυτικοευρωπαϊκό αστικό πολιτισμό της βιομηχανικής επανάστασης, του διαφωτισμού και της καινοτομίας.
Οι παραδοσιακοί πολιτισμοί αναπαράγονται διαχρονικά μέσα από τη διατήρηση και μεταβίβαση, από γενιά σε γενιά, των ίδιων πολιτισμικών στοιχείων. Εν ολίγοις ο όρος παράδοση ως κατηγορία ανάλυσης πολιτισμού νοηματοδοτείται αρχικά ως «το άλλο» της νεωτερικότητας. Αυτό «το άλλο» μπορούμε να το δεχτούμε και ως αντίθετο και ως διαφορετικό, γενικότερα «το μη μοντέρνο».
«Το τι είναι παράδοση και το τι είναι Ποντιακά παραδοσιακό αλλάζει από γενιά σε γενιά. Ενσαρκώνοντας τη σχέση των Ποντίων με το Ποντιακό παρελθόν και με το λόγο απώλειας και νοσταλγίας των πρώτων προσφυγικών γενεών»
Η Ποντιακή παράδοση
Η έννοια παράδοση αποκτά στην περίπτωση των Ποντίων ένα βαρύ και πυκνό ιδεολογικό περιεχόμενο, ήδη από την απαρχή της χρήσης της.
Η έννοια της Ποντιακής παράδοσης αναπτύχθηκε, πρωτίστως, στην Ελλάδα μετά το 1922, στα πλαίσια της Ελληνικής λαογραφίας, αναφερόμενη στην Ποντιακή πολιτιστική κληρονομιά.
Ως τέτοια, η αναλυτική κατηγορία η «Ποντιακή παράδοση» παρουσίαζε πολλά από τα χαρακτηριστικά του αντιμοντέρνου.
Ο Πόντος και ο πολιτισμός του, όπως όλες οι εθνοτικές και τοπικές ή εθνοτοπικές αν προτιμάτε, κληρονομιές, ανήκουν στην παράδοση, άρα στο παρελθόν.
Επίσης στα πλαίσια της ίδιας θεώρησης, η Ποντιακή παράδοση μπολιάζεται με ένα μονολογικό δόγμα. Κάθε απομάκρυνση από το θεωρούμενο ως αντικειμενικά παραδοσιακό, κρίνεται ως αλλοτρίωση.
Η Ποντιακή μουσική λόγου χάρη κυριαρχείται από την αντιπαράθεση μεταξύ «παραδοσιακών» και «νεοποντιακών». Οι πρώτοι ευαγγελίζονται ένα παραδοσιακό μουσικό ύφος το οποίο, όμως, στην πραγματικότητα δεν έχει διατηρηθεί ατόφιο από τον Πόντο. Ενώ οι δεύτεροι προβάλλουν μια αναπαράσταση του μοντέρνου, που υφολογικά είναι, ήδη, τουλάχιστον 30 χρόνων παλιά.
Ποντιακή διάλεκτος
Ακόμη πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η γλώσσα. Η Ποντιακή διάλεκτος φέρει ένα παλαιό λεξιλόγιο, δανειζόμενη όρους για σύγχρονες έννοιες από την κοινή Ελληνική.
Πώς να τραγουδήσω για σύγχρονα θέματα, όταν δεν υπάρχουν ανάλογες Ποντιακές λέξεις;
Πώς να τραγουδήσω ας πούμε «για την τηλεόραση» όταν η λέξη δεν υπάρχει στα Ποντιακά, με ρώτησε ο στιχοπλόκος και μουχαμπετλής Λευτέρης Κοκκινίδης το 2012.
Η μη παραγωγή νέων λέξεων υπονοεί τη μουσειοποίηση της γλώσσας, μέσα από τη συντηρητική διατήρηση της. Που με τη σειρά της καταδεικνύει την ταύτισή του Ποντιακού με το χρονοτελικό παρελθόν και την αντιπαράθεσή του με το Ελλαδικό παρόν και μέλλον.
Πριν υιοθετήσουμε άκριτα και βιαστικά τις υπερβολές των επικριτών της παράδοσης του 1980 και 70, πρέπει να λάβουμε υπόψη το ιστορικό πλαίσιο.
Ποντιακή ταυτότητα
Στην περίπτωση των Ποντίων, η έννοια παράδοση έπεται του νεωτερισμού. Προέκυψε αφού ο τρόπος ζωής των Ποντίων είχε καταστραφεί, ως αποτέλεσμα της επιβολής του οράματος της εθνικής ομοιογένειας, σύμφωνα με το νεωτερικό μοντέλο κρατικής οργάνωσης.
Η γενοκτονία και ο ξεριζωμός επέβαλαν μία βίαιη διακοπή πολιτισμικής συνέχειας, ορίζοντας έτσι ένα διαχωρισμό μεταξύ παρόντος και παρελθόντος.
Σε αυτό το ιστορικό πλαίσιο η έννοια παράδοση ήταν ένα χρήσιμο και αναγκαίο διανοητικό εργαλείο για την αναβίωση και διάσωση ενός πολιτισμού, ο οποίος είχε εκ των πραγμάτων διακοπεί και εν πολλοίς καταστραφεί.
Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΕΝΣΑΡΚΩΝΕΙ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΕΙ ΤΟ ΒΙΑΙΟ ΕΚΜΟΝΤΕΡΝΙΣΜΟ ΠΟΥ ΒΙΩΣΑΝ ΟΙ ΠΟΝΤΙΟΙ, ΤΗΝ ΤΡΑΥΜΑΤΙΚΗ ΣΥΝΕΙΔΗΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΝΕΩΤΕΡΙΣΜΟΥ
Η νοσταλγία και ο συντηρητισμός που χαρακτηρίζει την Ποντιακή ταυτότητα, καταδεικνύουν ότι η δυτική διαίρεση του ιστορικού χρόνου σε «παρόν» – «παρελθόν» και η ταύτιση του Ποντιακού με το δεύτερο, μέσα από το ορόσημο του 1922, ήταν βιωμένες πραγματικότητες για τους Πόντιους.
Η πρώϊμη Ελληνική λαογραφία βοήθησε τους Πόντιους να περισώσουν ό,τι μπορούσε να διασωθεί και να εμπεδώσουν την πολιτισμική τους διαφορετικότητα, ως ανήκουσα σε έναν άλλο τόπο και χρόνο. Χωρίς να την μετατρέψουν έτσι σε τροχοπέδη για την κοινωνική τους ένταξη.
Επομένως η χρήση του όρου «παράδοση» για τους Πόντιους αποτελεί μία συνειδητοποιημένη και αναγκαία αποδοχή. Ακριβώς επειδή ταίριαζε με τις ιστορικές τους εμπειρίες και ανταποκρινόταν στις ανάγκες τους.
ΤΟ ΜΟΝΟ ΣΙΓΟΥΡΟ ΕΙΝΑΙ ΟΤΙ Η ΕΝΝΟΙΑ ΤΗΣ ΠΟΝΤΙΑΚΗΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ ΕΝΣΑΡΚΩΝΕΙ ΤΟ ΠΑΘΟΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΤΩΝ ΠΟΝΤΙΩΝ ΝΑ ΔΙΑΤΗΡΗΣΟΥΝ ΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ & ΤΗΝ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ ΤΟΥΣ