Ο Τουρκοαρμένιος αντιφρονούντας διανοούμενος Σεβάν Νισανιάν, δημοσίευσε πρόσφατα έναν χάρτη, με ανάλυση των τοπωνυμιών 81 πόλεων στη Τουρκία, με τίτλο «Η Τουρκία των Ρωμιών».
Οι γλωσσολογικές αναλύσεις του έχουν ενδιαφέρον, μιας και ο ίδιος είναι λεξικογράφος
Η Ελληνικότητα της Τουρκίας
Στον χάρτη που δημοσίευσε ο Σεβάν Νισανιάν στην ιστοσελίδα του, τα περισσότερα τοπωνύμια είναι Ελληνικά ή «Ρωμέικα», όπως τα χαρακτηρίζει ο ίδιος. Καθώς οι Τούρκοι προτιμούν να αποκαλούν τους Κωνσταντινουπολίτες και εν γένει τους Έλληνες στη χώρα, Ρωμιούς. Ο λόγος είναι ότι η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είναι νεκρή και δεν απειλεί, αλλά η Ελλάδα υπάρχει ακόμη.
Όπως είναι γνωστό ήδη πολλά τοπωνύμια απλά μεταφράστηκαν στα Τουρκικά για να μην ηχούν Ελληνικά ή και άλλαξαν εντελώς με εντολή του Κεμάλ Ατατούρκ.
Οι Κυδωνίες, για παράδειγμα, απέναντι από τη Λέσβο, που είχαν ιδρυθεί από φτωχούς Μυτιληνιούς μετανάστες γύρω στο 1650 μΧ. μεταφράστηκαν σε Aϊβαλί (που σημαίνει τόπος με κυδώνια). Πολλές ονομασίες δεν στάθηκε δυνατόν να αλλάξουν, όπως η Πέργαμος που λέγεται «Bergama» και η Καλλίπολη «Gellibolu» ή η Μίλητος, «Μilet».
Ο Σεβάν Νισανιάν αναφέρεται επίσης και σε πολλές πόλεις με Αρμενικές ρίζες στην ονομασία τους, αλλά εμείς σταθήκαμε στις Ελληνικές.
Ελληνικά τοπωνύμια στον χάρτη
Ο Σεβάν Νισανιάν τονίζει ότι ο χάρτης δεν είναι δικό του δημιούργημα και ότι έχει πολλά λάθη, όμως είναι χρήσιμος για δύο λόγους. Δείχνει πολλά Ελληνικά τοπωνύμια και βοηθάει ως σχετικά σωστός μπούσουλας καθαρά γεωγραφικά, ειδικά τους νεότερους.
Επίσης αναλύει ο ίδιος τα τοπωνύμια, ως έχουν σήμερα και εξετάζει πόσα είναι Τουρκικά αμιγώς και πόσα έχουν κυρίως Ελληνική ρίζα. Ενδεικτικά:
- Η Αδριανούπολη, που πήρε το όνομά της από τον Αδριανό, ονομάζεται «Edirne» (σύντμηση του Ελληνικού τοπωνυμίου). Περίπου 80 χιλιόμετρα πιο πέρα είναι οι Σαράντα Εκκλησίες των Βυζαντινών, που ονομάζονταν «KırkΚilise» (δηλαδή Σαράντα Εκκλησίες στα τουρκικά). Ο Κεμάλ Ατατούρκ έδωσε εντολή να μετονομαστεί σε «Kirklareli» (των Σαράντα γενικώς και αορίστως).
- Για την «Istanbul» των Τούρκων και πολλών άλλων πλέον, η Ελληνική ονομασία Κωνσταντινούπολη άντεξε διεθνώς μέχρι και το 1960 ως «Constantinople». Με εμάς να θέλουμε να θεωρούμε ότι προέρχεται από την φράση «εις την Πόλιν».
- Ο Πάνορμος προφέρεται «Bandirma» και η επαρχία «Sakarya» στα Δαρδανέλλια πήρε την ονομασία της από τον ποταμό Σαγγάριο.
- Η τουρκική «Μπούρσα» είναι η Προύσα, η τέταρτη σε πληθυσμό πόλη της Τουρκίας. Ο Νισανιάν εκτιμά ότι κτίσθηκε κοντά στην Αρχαία Ελληνική Κίο και ότι η ονομασία έχει πιθανόν σλαβική ρίζα. Εντούτοις Έλληνες γλωσσολόγοι αναφέρουν ότι πήρε το όνομά της από τον βασιλιά Προυσία της Βιθυνίας περίπου το 200 π.Χ..
- Η «Μανίσα» είναι η Μαγνησία του Σιπύλου, που είχε αποικισθεί το 900 π.Χ. από Ελληνικό φύλο (Μάγνητες) προερχόμενο από το Πήλιο. Εκεί κοντά είναι και το «Ινεγκιόλ,» παραφθορά της Ελληνικής ονομασίας Αγγελόκωμις, όπως και το «Belocome», παραφθορά μάλλον της Βελοκώμης.
- Η Σμύρνη, για τους Τούρκους «Izmir», η τρίτη σε πληθυσμό πόλη της γείτονος, θεωρείται ως μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Μεσογείου. Στα 5000 χρόνια της ιστορίας της άλλαξε δύο φορές θέση, όχι όμως και όνομα. Με πιέσεις του Κεμάλ Ατατούρκ, όταν κάπως «ξεχάστηκε» η καταστροφή της Σμύρνης που είχε προκαλέσει διεθνή σάλο, οι ξένοι άρχισαν σιγά – σιγά μετά το 1930 να του κάνουν το χατίρι και να την αναφέρουν πλέον ως «Izmir» αντί για «Smyrna» που την ανέφεραν έως τότε.
- Η Αλικαρνασσός δεν άντεξε στο χρόνο ως ονομασία και λέγεται «Bodrum» στην Τουρκία. Πιθανόν επειδή στην θέση της αρχαίας πόλης οι Ιωαννίτες είχαν χτίσει κάστρο του Αγίου Πέτρου. Από το «Πέτριουμ» φέρεται να κατέληξαν οι Τούρκοι στο «Πέτρουμ» και «Πότρουμ» και τελικά στο «Bodrum».
- Στη βόρεια ακτή της Τουρκίας, το «Bartin» θεωρείται ότι πήρε την ονομασία του από μία αρχαία Ελληνική πόλη, την Παρθενία, ή από τον ποταμό Παρθένιο. Ήταν τμήμα του βιλαετίου της Κασταμονής, που με τη σειρά της ονομάζεται πλέον «Καστάμονου» από τους Τούρκους.
- Τα Άδανα της Κιλικίας ονομάζονται «Adana». Ίσως πήραν το όνομά τους από έναν μυθικό ήρωα ονόματι Άδανο, αλλά αυτό αμφισβητείται. Πιθανόν η ονομασία να προέκυψε από τον μυθικό Δαναό και πάντως από τους Δαναούς.
- Η ονομασία της επαρχίας «Μπουλντούρ» ή «Μπουρντούρ», στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, προέκυψε από το βυζαντινό Πολυδώριον. Το αρχαιοελληνικό της όνομα ήταν «Λιμόβραμα» και κατοικείται από το 6000 π.Χ.
- Η επαρχία Αντάλια, διατηρεί ουσιαστικά την ονομασία «Αττάλεια», από το όνομα του Αττάλου, του ίδιου που έχτισε το 2ο π.Χ. αιώνα την φερώνυμη στοά στην Αθήνα.
Στον Εύξεινο Πόντο
- Στον Εύξεινο Πόντο, η Σινώπη, που ιδρύθηκε τον 7ο π.Χ. αιώνα από Μιλήσιους, προφέρεται «Σινόπ».
- Η «Giresun» είναι η αρχαία Κερασούντα που ιδρύθηκε στα τέλη του 6ου αι. π.Χ. από Έλληνες αποίκους από τη Σινώπη.
- Η «Trabzon» είναι η αρχαία Τραπεζούντα, που ιδρύθηκε το 756 π.Χ. από Ίωνες αποίκους και γνώρισε μεγάλη ακμή στα βυζαντινά χρόνια.
- Η «Ρίζα» εξακολουθεί να ονομάζεται έτσι και παλαιότερα ονομαζόταν «Ριζαίον» και «Ριζούντα», στα ριζά των βουνών.
- Στα ενδότερα, η Αμάσεια, τουρκικά «Amasya», είναι η πατρίδα του Στράβωνα και η ονομασία δεν είναι σαφές από πού προέρχεται.
- H «Σίβας» είναι η Ελληνική Σεβάστεια και το «Kayseri», η Καισάρεια.
- Η ονομασία της επαρχίας «Konya» και της πρωτεύουσάς της, προέρχονται από την βυζαντινή ονομασία Ικόνιο και Κόνιο στην τότε καθομιλουμένη.