Την παραμονή των Χριστουγέννων, στον Πόντο, οι νοικοκυρές ετοίμαζαν, με ιδιαίτερη φροντίδα, ένα τραπέζι αφιερωμένο στην Παναγία. Στολισμένο με διάφορα γιορτινά εδέσματα και ένα εικόνισμα της Παναγίας.
Τιμώντας την Θεοτόκο,
που αυτό το βράδυ θα έφερνε στον κόσμο το Θείο Βρέφος
Τραπέζ΄ τη Παναΐας
Την παραμονή των Χριστουγέννων, κάθε νοικοκυρά με ιδιαίτερη φροντίδα ετοίμαζε και στόλιζε το «Τραπέζ΄ τη Παναΐας» (τραπέζι της Παναγίας). Ένα τραπέζι δίπλα στο Χριστουγεννιάτικο δέντρο, με διάφορα γιορτινά εδέσματα και ένα εικόνισμα. Για να δείξουν την εκτίμηση και την αγάπη τους στη Μεγάλη Βοηθό τους, στις δύσκολες στιγμές.
Για τα Χριστούγεννα, στον Πόντο, οι νοικοκυρές ετοίμαζαν τα πιο καλά φαγητά
Αν και η διατροφή στον Πόντο περιείχε απλές παρασκευές, τις γιορτινές αυτές ημέρες, οι νοικοκυρές ετοίμαζαν ιδιαίτερα εορταστικά φαγητά, για να ευχαριστήσουν όλα τα μέλη της οικογένειας.
Το «τραπέζι της Παναγίας» περιελάμβανε σπιτικό κρέας, πίτες, ζυμωτό ψωμί και «Χριστόψωμο», πικάντικα εδέσματα και νόστιμες παρασκευές με λαχανικά.
Ξεχωριστή θέση στο τραπέζι είχε το «Χριστόψωμο»
Στο τέλος της βραδιάς και πριν την εκκλησία, έριχναν στο τζάκι το «Χριστοκούρ», ένα κούτσουρο από µηλιά, αχλαδιά ή από το κυρίαρχο δέντρο της περιοχής. Αυτό το κούτσουρο ήταν κομμένο ειδικά για τα Χριστούγεννα και άναβε στο τζάκι συνέχεια και τις τρεις ημέρες των Χριστουγέννων, τα «Χριστουήμερα».
Εδέσματα για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι
Οι προετοιμασίες για τις γιορτές του Δωδεκαημέρου περιλάμβαναν φυσικά την παρασκευή εδεσμάτων, τα οποία ποίκιλαν από περιοχή σε περιοχή.
Σε πολλά μέρη του Πόντου οι νοικοκυρές συνήθιζαν να παρασκευάζουν πίτες από καλαμποκάλευρο, «αλευροχαλβά», «κατμέρια» και τον «πουρμά», ένα σιροπιαστό γλυκό που θύμιζε το «σαραϊγλί».
- Στην Τραπεζούντα ετοιμάζονταν απαραιτήτως κουλούρια και «Χριστόψωμο», καθώς είχε εξέχουσα θέση στο Χριστουγεννιάτικο τραπέζι. Αφού ψήνονταν, οι νοικοκυρές περιέχυναν το «Χριστόψωμο» με μέλι και έπειτα κεντούσαν με αμύγδαλα τη γέννηση του Χριστού.
- Στην Ινέπολη του νομού Κασταμονής τα παραδοσιακά γλυκά ήταν τα «κετέ», «ισλί» και «κατμέρια».
- Στην Αμάσεια, τα βασικά γιορτινά εδέσματα ήταν το «κεσκέκ», το «σουμπορεγί» και το «τζεβιζλί τσορέκ».
Τα εννέα φαγιά
Τέλος, να σημειωθεί πως το «τραπέζι της Παναγίας» ήταν ένα έθιμο που τηρούσαν επίσης στη Θράκη και τη Μακεδονία. Το οποίο ονόμαζαν «τα εννέα φαγιά», επειδή σ’ αυτό έπρεπε να υπάρχουν εννιά ειδών νηστίσιμα φαγητά. Καθώς η νηστεία των Χριστουγέννων έληγε το πρωί της επομένης.
Τα «τα εννέα φαγιά» συμβόλιζαν την αφθονία φαγητών όλο τον χρόνο, κατά παραλληλισμό των εννέα μηνών κυήσεως της Θεοτόκου. Συμβολισμός ιερός και ταυτόχρονα τιμητικός, προς τη Μητέρα του Χριστού.
Σε κάποιες μάλιστα περιοχές το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, που έστρωναν την παραμονή, δεν το σήκωναν. Παρά μόνο το σκέπαζαν και το άφηναν «για να φάει» και ο Χριστός.