Άρθρο αφιέρωμα στον Ποντιακό πολιτισμό και την Ποντιακή διάλεκτο, από το BBC. Το άρθρο έχει τίτλο «Η αναβίωση μιας δεύτερης Ελληνικής γλώσσας» και το υπογράφει η Jessica Bateman.
Στο αφιέρωμα γίνεται αναφορά στην παράδοση που διατηρείται με σεβασμό από τους Πόντιους. Στα μαθήματα Ποντιακής διαλέκτου, τους παραδοσιακούς χορούς και στις εκδηλώσεις των Ποντίων.
Το αφιέρωμα του BBC
Ένα ζεστό απόγευμα του Ιουνίου έκανα τη βόλτα μου στο πάρκο στο Αλσος του Παπάγου. Ο υγρός αέρας σκορπούσε στην ατμόσφαιρα τη μυρωδιά των πεύκων, ενώ οικογένειες και έφηβοι που γελούσαν έκαναν βόλτα στο γρασίδι ή έπιναν καφέ στην καφετέρια δίπλα στη λίμνη.
Μπροστά από εμένα περπατούσε μια ομάδα γυναικών ντυμένες με περίτεχνα στολισμένες μακριές φούστες, με χρυσές και πορφυρές πέτρες γύρω από τη μέση τους. Στα κεφάλια τους φορούσαν μικρά καπέλα, καλυμμένα με χρυσά νομίσματα.
Τους ακολούθησα στο κηποθέατρο Παπάγου. Ένα απομονωμένο αμφιθέατρο που βρίσκεται στο βόρειο άκρο του πάρκου. Άλλες γυναίκες με παρόμοια ρούχα τους υποδέχτηκαν, μαζί με άντρες που φορούσαν μαύρες μαντίλες και σπαθιά γύρω από τη μέση τους. Έμεινα εκεί για να παρακολουθήσω το χορό, τη μουσική και την ποίηση που εκτελούσαν οι Πόντιοι. Έλληνες που εγκαταστάθηκαν και στην ακτή του Εύξεινου Πόντου.
Μία από τις γυναίκες, η Γαλάτεια Σιταρίδη, η οποία γεννήθηκε στην Αθήνα από Πόντιους στην καταγωγή γονείς, μου είπε ότι χορεύει Ποντιακά από τα οκτώ της χρόνια. Επίσης μου είπε ότι παρουσιάζει παραστάσεις στην Ποντιακή διάλεκτο.
«Μεγάλωσα με τη γιαγιά μου στο σπίτι να μιλά Ποντιακά. Κάθε φορά που συμμετέχω σε μια παράσταση, είναι σαν να τη νιώθω μαζί μου»
…μου είπε η Γαλάτεια Σιταρίδη, συνεχίζει η Jessica Bateman στο άρθρο της.
Η ιστορία των Ποντίων
Σε μια αναφορά στην ιστορία των Ποντίων, στο άρθρο, αναφέρεται ότι οι πρόγονοί της Σιταρίδη, ξεκίνησαν τα ταξίδια από την Ελλάδα προς την περιοχή του Εύξεινου Πόντου γύρω στον 7ο αιώνα π.Χ.
Εγκαταστάθηκαν εκεί χτίζοντας Ελληνικές αποικίες, όπως η Τραπεζούντα. Ήταν οι πρώτοι που ασπάστηκαν την Ορθοδοξία κατά τη Βυζαντινή περίοδο. Μέχρι σήμερα παραμένουν μια βαθιά αφοσιωμένη θρησκευτική κοινότητα.
Στη διάρκεια των αιώνων τα Αρχαία Ελληνικά που μιλούσαν εξελίχθηκαν στην Ποντιακή διάλεκτο που μιλάνε σήμερα. Που παρότι είναι μια Ελληνική διάλεκτος, ακούγεται σαν μία εντελώς διαφορετική γλώσσα.
Στη συνέχεια του άρθρου γίνεται αναφορά στους χορούς που συνοδεύονται μουσικά από τη λύρα (ένα είδος άρπας με τις ρίζες στην αρχαία Ελλάδα, όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά) και στη φορεσιά που υιοθέτησαν οι Πόντιοι, με τη γνωστή ζίπκα.
Η Γενοκτονία
Ωστόσο, ο λόγος που η Σιταρίδη και πολλοί άλλοι Πόντιοι όπως εκείνη, ζουν στην Ελλάδα σήμερα, εμπεριέχει μια τραγική ιστορία. Καθώς η Οθωμανική Αυτοκρατορία άρχισε να καταρρέει κατά τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι Τούρκοι ξεκίνησαν τη συστηματική θανάτωση της Oρθόδοξης κοινότητας.
Ανάμεσα στο 1914 και το 1922, περίπου 350.000 Έλληνες του Πόντου, από έναν πληθυσμό περίπου 700.000, σκοτώθηκαν. Σχεδόν 250.000 κατέφυγαν στην Ελλάδα, ενώ άλλοι αναζήτησαν καταφύγιο στην πρώην ΕΣΣΔ.
Αν και η διάλεκτός τους έχει τις ίδιες ρίζες με τη γλώσσα που ομιλείται στη σύγχρονη Ελλάδα, οι Έλληνες δεν μπορούσαν να κατανοήσουν τους πρόσφυγες που έφθασαν. Μικρός αριθμός Ποντίων που ασπάστηκαν το Ισλάμ εξακολουθούν να παραμένουν στην Τουρκία και μιλούν τη διάλεκτο. Aλλά η γλώσσα χαρακτηρίζεται από την UNESCO ως απειλούμενη, επισημαίνεται στο αφιέρωμα.
Για τη Γαλάτεια Σιταρίδη η διατήρηση της γλώσσας και του πολιτισμού των προγόνων της έχει ιδιαίτερη σημασία. Λέγοντας…
«Οι παππούδες μας υπέφεραν πολύ, γι’ αυτό πρέπει να κρατήσω αυτές τις παραδόσεις, η μνήμη τους να μείνει ζωντανή. Οι άνθρωποι πεθαίνουν επειδή τους ξεχνάμε. Αν δεν τους ξεχάσουμε, θα ζήσουν μαζί μας»
Αργοναύται Κομνηνοί
Η συντάκτρια του BBC συνέχισε το ρεπορτάζ της κάνοντας επίσκεψη στα γραφεία του Συλλόγου Ποντίων «Αργοναύται Κομνηνοί» στην Καλλιθέα της Αττικής.
«Θεωρούμε τους εαυτούς μας απογόνους των Αργοναυτών, οι οποίοι άφησαν την Ελλάδα ψάχνοντας για χρυσό και ασήμι», δήλωσε ο πρόεδρος του σωματείου Θεόφιλος Καστανίδης. Εξήγησε ότι το συντακτικό της Ποντιακής διαλέκτου δεν διαφέρει με τα Αρχαία Ελληνικά, αν και πολλές από τις λέξεις είναι διαφορετικές.
«Μια τέτοια διάλεκτο είναι πολύ σημαντικό να τη διατηρήσουμε», σημείωσε, τονίζοντας ότι μόνο ο παππούς του και η μεγάλη θεία του επέζησαν στο ταξίδι της προσφυγιάς. Εξακολουθούμε να αισθανόμαστε ότι είμαστε πρόσφυγες σε αυτή τη χώρα. Το σπίτι μας είναι κάπου αλλού», υποστήριξε ο Θεόφιλος Καστανίδης.
Παναγία Σουμελά
Τέλος, το αφιέρωμα περιλαμβάνει και ιστορικά στοιχεία για την Παναγία Σουμελά στην Τραπεζούντα, ιερό σύμβολο επί 16 αιώνες του Ποντιακού Ελληνισμού. Καθώς και για την Ιερά Μονή της Παναγίας Σουμελά στο Βέρμιο.
Δείτε εδώ: το αφιέρωμα του BBC στου Πόντιους
Φωτογραφία άρθρου: BBC.com – Δημήτρης Ιωάννου