Ο μήνας Οκτώβριος στον Πόντο πήρε το όνομα «Τρυγομηνάς» ή «Τρογομηνάς», γιατί κατά τη διάρκεια του γινόταν ο τρύγος. Η συγκομιδή των σταφυλιών καθώς και των ροδάφ’νων.
Ντο θέλτς; Θέλω ας σον Θεόν βροχήν
Αν δεν έβρεχε τον Οκτώβριο, σύμφωνα με ένα παλιό έθιμο, τα παιδιά έβρεχαν την καταμάγια (το χοντρό πανί με το οποίο καθάριζαν τον φούρνο από τις στάχτες για να φουρνίσουν το ψωμί). Γυρνούσαν στους δρόμους και τις αυλές των σπιτιών, χτυπώντας την καταμάγια, φώναζαν: «Ντο θέλτς; Θέλω ας σον Θεόν βροχήν».
Ονομασίες του Οκτωβρίου
Όπως προαναφέρθηκε, τον Οκτώβριο τον αποκαλούσαν «Τρυγομηνά», καθώς σε πολλές περιοχές του Πόντου, αυτόν τον μήνα άρχιζε ο τρύγος.
- Στην Ινέπολη και τα Κοτύωρα, τον Οκτώβριο τον αποκαλούσαν και «Αϊ-Δημήτρη». Ενώ στην Οινόη τον έλεγαν «Αϊ-Δρημήτη». Λόγω της γιορτής του Αγίου Δημητρίου.
- Στα Κοτύωρα λεγόταν επίσης και «Πατάλτς».
Υπήρχαν περιοχές του Πόντου, όπως π.χ. στα Σούρμενα, όπου «Τρυγομηνάς» λεγόταν ο Νοέμβριος.
Προετοιμασίες κατά τον Οκτώβριο
Κατά τον μήνα Οκτώβριο οι Πόντιοι προσπαθούσαν να τελειώσουν όλες τις εξωτερικές εργασίες τους. Καθώς ο χειμώνας που θα ακολουθούσε θα ήταν βαρύς. Οι αγρότες έπρεπε να τελειώσουν τη σπορά των δημητριακών μέσα στον Οκτώβριο. Γιατί μετά άρχιζαν οι δυνατές βροχές και τα χιόνια.
Τον ίδιο μήνα έπρεπε να έχει τελειώσει ο τρύγος και να γίνουν το τσίπουρο και το κρασί. Ενώ οι νοικοκυρές έπρεπε να ετοιμάσουν τους καβουρμάδες. Δηλαδή να ψήσουν κομμάτια κρέατος με πολύ λίπος, τα οποία τα έβαζαν, κατόπιν, σε τενεκέδες ή σε κιούπκια. Για να τα χρησιμοποιήσουν για την παρασκευή διαφόρων φαγητών, κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Τον Οκτώβριο επίσης κατέβαζαν τα ζώα από τα παρχάρια στα μαντριά, για να ξεχειμωνιάσουν. Επίσης τα πέρναγαν και από τα χωράφια, για να λιπάνουν…
Τα Τσίρα και τα Παστίλας
Μέχρι και τον Οκτώβριο έφτιαχναν τα «τσίρα» και τα «παστίλας»:
- Τα «τσίρα» είναι αποξηραμένα δαμάσκηνα, μήλα και άλλα φρούτα. Με τα οποία έφτιαχναν τον χειμώνα το χοσάφ (κομπόστα).
- Τα «παστίλας» τα έφτιαχναν με ζουμί από σταφύλια. Το οποίο έβραζαν μαζί με αλεύρι και τον πολτό που σχηματιζόταν, τον έβαζαν στον ήλιο να στεγνώσει. Το μείγμα έπαιρνε μια καφέ απόχρωση και γινόταν σκληρό. Για να το φάνε, το έκοβαν με το μαχαίρι.
Ποντιακές εκφράσεις για τον Οκτώβριο
- Ο Τρυγομηνάς ζενίντς, φέρ’ κρύον νερόν και πίντς.
- Ο Τρυγομηνάς συρίζ’ και τον κρύον πα κρεμίζ’.
- Σον Τρυγομηνάν τρυγίεις, έναν σπέρτς δέκα θερί’εις.
- Ο Τρυγομηνάς φέρ’ ξύλα και μαραίν’ και ρούζ’ τα φύλλα.
- Τη Αϊ-Δημητρί’ τον μήναν, μη φογάσαι ξάι την πείναν.
Οι γιορτές του Οκτωβρίου
Τον Οκτώβριο στον Πόντο τιμούσαν ιδιαίτερα τις παρακάτω ημερομηνίες και γιορτές:
- 1 Οκτωβρίου: Αγίου Ρωμανού του Μελωδού.
- 2 Οκτωβρίου: Αγίου Θεόδωρου Γαβρά.
- 18 Οκτωβρίου: Αποστόλου και Ευαγγελιστού Λουκά.
- 26 Οκτωβρίου: Αγίου Δημητρίου του Μυροβλύτη. Οι Πόντιοι την γιορτή αυτή την τιμούσαν με ιδιαίτερο τρόπο.